พระราชกรณียกิจใน “สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ”

พระราชกรณียกิจใน “สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ”

          สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 ทรงเสด็จเยี่ยมราษฎรในถิ่นทุรกันดารทุกพื้นที่ ท่ามกลางความร้อนระอุ เป็นภาพในห้วงแห่งความทรงจำของพสกนิกรทุกหมู่เหล่า ซึ่งต่างสำนึกอยู่เสมอว่านี่คือพระมหากรุณาธิคุณของพ่อแม่แห่งแผ่นดิน ที่ทรงสละความสุขส่วนพระองค์ลงมาคลุกคลีประชาชนด้วยพระเมตตาอันใหญ่หลวง และเนื่องในวันเฉลิมพระชนมพรรษาของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ขอนำพระราชกรณียกิจในด้านต่างๆ ที่สำคัญมาให้ได้ชมกัน

ความมั่นคงของชาติ

          ความมั่นคงของประเทศชาติ เป็นเรื่องที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงสนพระราชหฤทัยและห่วงใยมาก ในฐานะที่ทรงเป็นประมุขของประชาชนชาวไทย พระองค์ได้ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจทุกวิถีทางที่จะช่วยทะนุบำรุงและปกป้องรักประเทศชาติ ทรงพระกรุณาเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมทหาร ตำรวจ ราษฎรอาสาสมัคร จนถึงฐานปฏิบัติการ ไม่ว่าจะอยู่ในพื้นที่อันตรายเพียงใดก็ตาม ได้พระราชทานถุงของขวัญ ประกอบด้วยเครื่องอุปโภคบริโภคที่จำเป็น พระราชทานกำลังใจ บางครั้งทรงประสบเหตุการณ์ที่ทหารถูกโจมตีที่ได้รับบาดเจ็บสาหัสก็ทรงพระกรุณาเสด็จฯ ไปเยี่ยมถึงโรงพยาบาล เป็นต้น พระมหากรุณาธิคุณด้านนี้เป็นที่ประจักษ์ชัด ทางราชการทหารจึงได้ขอพระราชทานพระยศถวายแด่สมเด็จพระบรมราชินีนาถ ทรงเป็นพันเอกผู้บังคับการพิเศษ กรมทหารราบที่ ๒ รักษาพระองค์ และนายทหารพิเศษของกรมทหารราบที่ ๑ มหาดเล็กรักษาพระองค์ จากนั้นก็ได้ขอพระราชทานพระยศถวายเพิ่มขึ้น จนถึงพระยศ พลเอก พลเรือเอก และพลอากาศเอก ใน พ.ศ.๒๕๓๐

          ยิ่งกว่านั้น เนื่องจากทรงห่วงใยไปถึงทหาร ตำรวจ ราษฎรอาสาสมัครทั้งหลาย ที่ต้องประสบเคราะห์ร้ายจากการป้องกันประเทศชาติ จึงทรงพระราชดำริหาทางช่วยเหลือ ดังนั้นในวันที่ ๒ เมษายน พ.ศ.๒๕๑๘ อันเป็นวันคล้ายพระราชสมภพในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี สมเด็จพระบรมราชินีนาถ ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเลี้ยงทหาร และตำรวจพิการ จากโรงพยาบาลต่างๆ ณ ศาลาดุสิตาลัย ในโอกาสนี้ได้ทรงริเริ่มก่อตั้ง “มูลนิธิสายใจไทยในพระบรมราชูปถัมภ์” ขึ้น โดยทรงมอบหมายให้สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เป็นประธานมูลนิธิ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ ได้พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์จำนวนหนึ่งเป็นทุนเริ่มแรก และได้มีผู้จิตศรัทธาทูลเกล้าฯ ถวายเงินสมทบโดยเสด็จพระราชกุศลอีกเป็นจำนวนมาก มูลนิธินี้มีวัตถุประสงค์ในการช่วยเหลือทหาร ตำรวจ พลเรือน ตลอดจนอาสาสมัครที่บาดเจ็บ ทุพพลภาพ หรือเสียชีวิต จากการปฏิบัติหน้าที่เพื่อป้องกันประเทศชาติ โดยให้ความช่วยเหลือทางด้านการเงินหรือส่งเสริมอาชีพแก่ครอบครัวหรือตัวผู้ประสบเคราะห์ร้ายนั้น เพื่อให้เขาเหล่านั้นตระหนักว่าแม้จะพิการหรือเสียชีวิต เขาหรือครอบครัวของเขาก็มิได้ถูกทอดทิ้ง ซึ่งสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ก็ทรงปฏิบัติงานในตำแหน่งประธานมูลนิธิฯ ถวายได้อย่างเข้มแข็งยิ่ง

การสาธารณสุข

          ในด้านการสาธารณสุข นอกจากทรงช่วยเหลือผู้ที่ได้รับความเดือดร้อน โดยจัด “หน่วยแพทย์พระราชทาน” ตามเสด็จไปรักษาพยาบาลราษฎรในถิ่นทุรกันดารแล้ว ยังทรงช่วยเหลือกลุ่มผู้ประสบภัยธรรมชาติ ทรงช่วยเหลือทหาร ตำรวจ และ ราษฎรอาสาสมัครตามชายแดน ทรงริเริ่มจัดตั้งมูลนิธิสายใจไทยในพระบรมราชูปถัมภ์ ในกรณีที่ทรงพบราษฎรเจ็บป่วยก็จะทรงรับไว้เป็นคนไข้ในพระบรมราชานุเคราะห์ ทรงอุปถัมภ์องค์กรการกุศล สมาคม มูลนิธิต่างๆ เป็นจำนวนมาก

          ปลายปี พ.ศ.๒๔๙๘ สมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้าเสด็จสวรรคต พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงแต่งตั้งสมเด็จพระบรมราชินี ให้ทรงดำรงตำแหน่งสภานายิกาสภากาชาดไทยแทน เมื่อวันที่ ๑๒ สิงหาคม พ.ศ.๒๔๙๙ สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถได้ทรงปฏิบัติพระราชภารกิจด้านนี้อย่างเต็มที่ กิจการของสภากาชาดไทยเจริญก้าวหน้า ได้รับความร่วมมือจากต่างประเทศและจากประชาชนไทยทุกชั้นเป็นอย่างดี ตัวอย่างที่เห็นได้ชัด คือ การบริจาคโลหิตซึ่งจะมีประชาชนบริจาคโลหิตถวายเป็นพระราชกุศลเนื่องในวโรกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา วันพระราชสมภพ และวันประสูติของพระบรมวงศ์มากเป็นพิเศษ สร้างความประทับใจแก่วงการกาชาดทั่วโลกเป็นอย่างยิ่ง

          สมเด็จพระบรมราชินีนาถทรงบำเพ็ญพระราชกุศลด้านการสังคมสงเคราะห์ตลอดเวลาพระองค์โดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวไปทุกหนทุกแห่งไม่ว่าจะเป็นท้องถิ่นทุรกันดารเพียงใด ทำให้ทรงทราบถึงปัญหาทุกข์สุขต่างๆ ของราษฎร และวิธีดำเนินการแก้ไข ได้ทรงบำเพ็ญพระราชภารกิจนี้อย่างกว้างขวาง ทรงช่วยเหลือราษฎรที่เจ็บไข้ พระราชทานพระบรมราชานุเคราะห์ ในการรักษาแก่ราษฎรเป็นจำนวนปีละหลายพันคน โดยทรงใช้จ่ายจากพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ มีพระราชเสาวณีย์ให้นางสนองพระโอษฐ์ และเจ้าหน้าที่กองราชเลขานุการในพระองค์สมเด็จพระบรมราชินีนาถ ตลอดจนอาสาสมัครที่มาร่วมปฏิบัติงานถวายช่วยกันดูแลราษฎรที่เจ็บป่วยนี้อย่างใกล้ชิด และให้ปฏิบัติต่อราษฎรที่ป่วยไข้เสมือนญาติ

การศึกษา

          พระราชกรณียกิจสำคัญประการต่อมา ทรงเป็นผู้วางรากฐานการศึกษา ทรงส่งเสริมด้านการศึกษา ด้วยทรงมีวิสัยทัศน์อันกว้างไกลมาตั้งแต่ครั้งทรงพระเยาว์ มีพระราชดำรัสเกี่ยวกับการศึกษาอยู่เนืองๆ ทรงตระหนักถึงความสำคัญว่า ผลของการศึกษาในวันนี้จะเป็นตัวกำหนดอนาคต พระราชทานทุนการศึกษา และส่งเสริมการพัฒนาความรู้ในด้านต่างๆ ทรงมีกระแสพระราชดำรัส ด้วยความห่วงใยในการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ไทยของนักเรียน นิสิตนักศึกษา ว่าการศึกษาประวัติศาสตร์ของชาติ เด็กไทยควรมีความรู้ เกี่ยวกับความเป็นมาของประเทศชาติ ว่ามีวิวัฒนาการมาอย่างต่อเนื่อง และเปลี่ยนแปลงมาสู่ปัจจุบันได้อย่างไร

          นอกจากนี้ยังทรงพระกรุณาช่วยเหลือด้านการศึกษาแก่ราษฎรที่มีบุตรมากและยากจนซึ่งทรงพบทั่วไปในพระราชอาณาจักร ทรงห่วงใยราษฎรตามชนบทที่ขาดการศึกษาเป็นอย่างมาก และทรงมุ่งหวังที่จะให้ราษฎรไทยเป็นประชากรที่มีคุณภาพ พึ่งตนเองได้ ตลอดจนไม่ถูกหลอกลวงโดยผู้ที่มุ่งหวังเอารัดเอาเปรียบผู้ที่มีการศึกษาน้อย ดังนั้นเมื่อได้มีพระราชปฏิสันถารกับราษฎรและทรงทราบว่าครอบครัวใดมีบุตรที่ยังอยู่ในวัยศึกษาเล่าเรียนแต่ครอบครัวนั้นไม่สามารถส่งบุตรให้ศึกษาต่อจากภาคบังคับได้ ก็จะพระราชทานทุนการศึกษาแก่บุตรของครอบครัวนั้น ๑ คน โดยพิจารณาเด็กที่มีความสามารถพอจะศึกษาให้จบอย่างน้อยหลักสูตรใดหลักสูตรหนึ่งเป็นเกณฑ์ เพื่อที่จะกลับมาเป็นที่พึ่งของครอบครัวในการทำมาเลี้ยงชีพ และส่งเสียให้สมาชิกครอบครัวรายอื่นๆ ได้รับการศึกษาต่อไป ซึ่งพระองค์ได้พระราชทานทุนการศึกษาแก่เด็กเหล่านี้แล้วเป็นจำนวนหลายพันรายทั่วประเทศ

ศิลปาชีพ

          สมเด็จพระบรมราชินีนาถ เสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ไปทรงเยี่ยมราษฎรครบทุกภาค ทั้งภาคกลาง อีสาน เหนือ และใต้ ทรงแบ่งเวลาเป็นหลายคราว และหลายปีด้วยกันจนทั่วทั้งพระราชอาณาจักร ทำให้ทรงเห็นสภาพความเป็นอยู่อันแท้จริงของราษฎร ทรงรู้จักคนไทยทั่วทั้งประเทศดีว่าภาคไหนมีอาชีพใด มีทุกข์สุขอย่างไรบ้างทราบถึงความต้องการรายได้เสริม เพื่อให้พอเพียงต่อการยังชีพในปัจจุบัน และทรงสนใจงานฝีมือพื้นบ้าน หรือในวัตถุดิบพื้นบ้าน อันจะนำมาประกอบเป็นงานฝีมือได้ ดังนั้น ทุกท้องที่ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานพระราชดำริเป็นโครงการอาชีพหลักทางด้านเกษตรกรรม สมเด็จพระบรมราชินีนาถก็จะพระราชทานอาชีพเสริม อันหมายถึงงานหัตถกรรมต่างๆ ไว้ควบคู่กันไปด้วย พระองค์จึงทรงจัดให้เปิดการฝึกอบรมอาชีพต่างๆ ตามความถนัดของราษฎรแต่ละภาค โดยเริ่มจากการรวมกลุ่มทอผ้าไหมมัดหมี่ ผ้าแพรวา ผ้าขิดขึ้น ในภาคอีสาน ภาคเหนือส่งเสริมให้ปลูกหม่อนเลี้ยงไหม การปักผ้า การทำเครื่องเงิน การทำเครื่องปั้นดินเผา การแกะสลักไม้ ภาคกลางให้มีการอบรมทำดอกไม้ประดิษฐ์ การปั้นตุ๊กตาชาววัง และการถนอมอาหาร ภาคใต้ ส่งเสริมให้จักสานย่าลิเภา ให้มีการฟื้นฟูการทอผ้าลายดอกพิกุล ลายราชวัตร ลายดอกมะลิ ฯลฯ

          เมื่อผลงานจากโครงการหัตถกรรมต่างๆ เป็นที่ทราบกันกว้างขวางขึ้นจึงมีข้าราชบริพารและผู้มีจิตศรัทธาทูลเกล้าฯ ถวายเงิน โดยเสด็จพระราชกุศลเพื่อทรงใช้จ่ายในกิจการเหล่านี้และได้ขอพระราชทานพระมหากรุณาให้ทรงก่อตั้งมูลนิธิขึ้น ในที่สุด ก็ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ก่อตั้งมูลนิธิขึ้นในปี พ.ศ.๒๕๑๙ พระราชทานชื่อว่า “มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพพิเศษในพระบรมราชินูปถัมภ์” ซึ่งต่อมาภายหลังได้เปลี่ยนชื่อเป็น “มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ” และทรงรับเป็นประธานกรรมการของมูลนิธิด้วยวัตถุประสงค์หลักของมูลนิธิก็คือเพื่อจัดหาอาชีพเสริม เพิ่มรายได้ให้แก่ชาวนา ชาวไร่ กับเพื่อธำรงรักษาและสนับสนุนศิลปหัตถกรรมไทยให้เป็นที่นิยมของคนทั่วไป

          มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ได้ขยายงานออกไปอย่างกว้างขวางมีสมาชิกมากมายกว่าแสนคน มีศูนย์ศิลปาชีพใหญ่ ๘ ศูนย์ และมีโครงการศิลปาชีพกระจายอยู่ทั่วประเทศนับร้อยๆโครงการ

ทรงเป็นพุทธมามกะที่ดี

          ทรงเป็นพุทธมามกะที่ดี และทรงสนับสนุนทุกศาสนาที่อยู่ในประเทศไทย เพราะศาสนามีประโยชน์ต่อคนทุกผู้ เป็นที่พึ่งทางใจ เป็นบ่อเกิดของจริยธรรม รวมไปถึงศิลปวัฒนธรรม ทรงบำเพ็ญพระราชกุศลในวันสำคัญทางศาสนา ทรงปฏิบัติตามหลักธรรมาพรหมวิหาร ๔ เมตตา กรุณา มุทิตา และอุเบกขา

การส่งเสริมอนุรักษ์ธรรมชาติ

          ด้านการส่งเสริมอนุรักษ์ธรรมชาติ พระทรงมีพระราชดำริให้จัดตั้ง “โครงการป่ารักน้ำ” ทั้งนี้เพื่อให้ราษฎรมีส่วนร่วมในการร่วมกันปลูกป่า หลังจากนั้นยังมีโครงการตามพระราชดำริที่ปรากฏขึ้น เพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์ธรรมชาติ อาทิ โครงการสวนสัตว์ป่าเปิดภูเขียวตามพระราชดำริ โครงการอนุรักษ์และขยายพันธุ์เต่าทะเล โครงการเพาะเลี้ยงและขยายพันธุ์สัตว์ป่า โครงการปลูกป่าเสริมธรรมชาติ โครงการพระราชดำริสวนหาดทรายใหญ่ เป็นต้น

          ตลอดเวลาที่ทรงดำรงพระฐานันดรอันสูงสุดของสตรีทั้งประเทศ สมเด็จพระบรมราชินีนาถได้ทรงบำเพ็ญพระราชกรณียกิจที่ทรงคุณประโยชน์อย่างยิ่งแก่พสกนิกรชาวไทย โดยเฉพาะราษฎรยากจนไร้ที่พึ่งพิง ทรงพระเมตตาต่อชนทุกชาติ ทุกศาสนา ทรงเห็นการณ์ไกล มีพระทัศนะกว้างขวาง พระราชดำริต่างๆ ในการช่วยเหลือราษฎรทุกภาคจึงเหมาะสมแก่ภูมิประเทศและความเป็นอยู่ของราษฎรยิ่งนัก พสกนิกรล้วนได้ประจักษ์แล้วว่า สมเด็จพระบรมราชินีนาถทรงรักและเอื้ออาทรต่อราษฎร ประดุจความรักของมารดาที่มีต่อบุตรโดยแท้

          จะเห็นได้ว่า สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจนานัปการ เพื่อประโยชน์สุขแห่งอาณาประชาราษฎร์เป็นประการสำคัญ แม้ว่าการปฏิบัติพระราชกรณียกิจจะต้องทรงตรากตรำพระวรกายสักเพียงใดก็ตาม ก็มิได้ทรงย่อท้อต่อความยากลำบากหรือทรงเหน็ดเหนื่อยแต่ประการใด

          จึงกล่าวได้อย่างแท้จริงว่า สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทรงปฏิบัติพระองค์เป็นแบบอย่างในการยังความเจริญก้าวหน้า และความมั่นคงมาสู่ประเทศชาติ และทรงเป็น “พระราชินี” ผู้ทรงคุณธรรมอันประเสริฐ ดำเนินพระราชจริยวัตรตามหลักคุณธรรมของผู้ปกครองบ้านเมือง เปี่ยมล้นไปด้วยพระมหากรุณาธิคุณต่ออาณาประชาราษฎร์อย่างหาที่สุดมิได้ ทั้งนี้ก็เพื่อปวงราษฎร์ทุกชีวิตที่อาศัยอยู่ใต้ร่มพระบารมีจะได้ร่มเย็นเป็นสุขทั่วหน้ากัน ถือได้ว่าเป็นบุญกุศลของผู้ที่ได้เกิดมาบนผืนแผ่นดินไทย ภายใต้ร่มพระบารมีอย่างแท้จริง