ตัวเลข และตำนานนางนอน ที่ถ้ำหลวง
เว็บไซต์สำนักการท่องเที่ยวกีฬา จังหวัดเชียงราย เผยแพร่ข้อมูลเกี่ยวกับถ้ำหลวงที่น่าสนใจดังนี้
5,000 ไร่ พื้นที่ทั้งหมดของถ้ำหลวง
ถ้ำหลวง อยู่ในท้องที่ตำบลโป่งผา อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย อยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าดอยนางนอน มีเนื้อที่ประมาณ 5,000 ไร่
1 ต.ค. 29 ประกาศเป็นอุทยาน
กรมป่าไม้ได้ประกาศจัดตั้งเป็นวนอุทยานเมื่อวันที่ 1 ตุลาคม 2529 ครอบคลุมหัวดอยนางนอน อยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติ ป่าดอยนางนอน ท้องที่รับผิดชอบของตำบลโป่งผา อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย มีเนื้อที่ 8 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 5,000 ไร่
มีพื้นที่สำหรับบริการนักท่องท่องอยู่ 2 แห่ง คือ
1. บริเวณวนอุทยานถ้ำหลวง มีเนื้อที่ 12 ไร่ ตั้งอยู่ท้องที่บ้านน้ำจำ ต.โป่งผา อ.แม่สาย จ.เชียงราย เป็นที่ตั้งสำนักงาน
2. บริเวณขุนน้ำนางนอน มีเนื้อที่ 8 ไร่ ตั้งอยู่ท้องที่บ้านจ้อง ต.โป่งผา อ.แม่สาย จ.เชียงราย
779 เมตร คือความสูงเฉลี่ยถ้ำหลวง ลักษณะภูมิประเทศ เป็นภูเขาขนาดใหญ่หลายลูกติดต่อกันสลับซับซ้อน สูงโดยเฉลี่ยประมาณ 779 เมตร โดยลาดชันมาทางทิศตะวันออก
ตำนานถ้ำหลวง เล่ากันว่า กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ณ เมืองเชียงรุ้งสิบสองปันนา มีราชธิดาองค์หนึ่งทรงพระสิริโฉมงดงามยิ่ง แอบรักกับชายเลี้ยงม้า ซึ่งเป็นการผิดกฎตามโบราณราชประเพณี แต่ด้วยความรักที่มีต่อกัน ทั้งสองได้แอบรักกันมาจนกระทั่งพระราชธิดาเกิดตั้งครรภ์ เห็นจะปิดความไว้ไม่ได้อีกต่อไป จึงหลบหนีตามกันมา พระราชบิดารู้ความเกิดความอับอายที่พระราชธิดาใฝ่ต่ำ ก็ส่งทหารไล่ติดตาม
เล่าว่าทั้งสองเดินทางไม่ไหว กองทหารเชียงรุ้งตามมาทัน เห็นชายเลี้ยงม้าในป่า ก็เข้ารุมฟันแทง ตายอยู่กับที่ จากนั้นทหารได้ทูลราชธิดากลับไปยังนครเชียงรุ้ง แต่เมื่อทราบว่าชายเลี้ยงม้าตายแล้ว ทรงกรรแสงคร่ำครวญเกลือกกลิ้งอยู่กับพื้น ดึงปิ่นที่ปักผมออกมา แทงพระเศียรของพระองค์เอง จนโลหิตไหลออกมาเป็นสาย สิ้นพระชนม์อยู่ตรงนั้น
สายพระโลหิตที่ได้หลั่งไหลออกมา ได้กลายมาเป็นต้นแม่น้ำแม่สายในทุกวันนี้ ส่วนพระวรกายของพระราชธิดาที่นอนเหยียดยาวจากใต้จรดเหนือ ก็กลายเป็นดอยนางนอนจวบจนทุกวันนี้ อิตถีเพศของพระนางกลายเป็นถ้ำหลวง และส่วนของพระอุทรที่ทรงครรภ์ก็เป็นดอยตุง ส่วนที่เป็นพระเศียรกลายเป็นดอยท่า (ปัจจุบันเรียกดอยจ้อง) พระถันกลายเป็นดอยอีกลูกหนึ่งขึ้นมา เรียกว่าดอยแม่ย่า